Sicilografi Nedir Tarihte? Eski Yazıların Gizemli Dünyası
“Bu Da Ne Cevap?”
Geçenlerde arkadaşım Mert’le sohbet ediyordum. Mert her zaman olduğu gibi “Yani sana bir soru sormak istiyorum, bir yazı türü var, sicilografi diye… Ne demek bu?” dedi. Bunu söylediği anda, beynimde bir anda “hadi bakalım, seninle dalga mı geçiyor?” diye düşündüm. Sonuçta Mert’in yaptığı esprili yaklaşımları hep “hadi, bunu bilmemek normal” kıvamındadır.
“Eee, hani o nedir ki? Sicilografi falan ne ya?” dedim, gülerek.
“Ya şu eski yazıların tarihi falan var ya… Ha, yanlış söyledim belki ama işte…” diye mırıldandı.
Bir an ne dedim ben, derken, birden gözümdeki ışık yanmaya başladı. “Sicilografi nedir tarihte?” konusunu, hem de içten esprili bir dille yazabilir miyim? Tabii, biraz da kafamı kurcaladığı için hemen düşünmeye başladım.
Eski Yazılar ve Sicilografi: Aralarındaki Bağlantı
Sicilografi, kelime anlamı itibarıyla tarihte kullanılan eski yazı biçimlerini inceleyen bir bilim dalı. Fakat, hemen hemen hiç kimse bu terimi duyduğunda “Aha, işte tam da bunu anlatıyordum!” demiyor. Evet, sicilografi denilen şey, aslında eskiden devlet, kilise ya da ticaret gibi alanlarda kullanılan yazı türlerinin incelenmesi. Şimdi diyeceksiniz ki, “Haa, şimdi anladım!” Ama emin olun, bana da ilk duyduğumda, “Bu işin içine bir şekilde espri sokmalı” diye düşündüm.
Ama gelin, bu işin ciddiyetine dönelim. Sicilografi nedir tarihte derseniz, aslında eski yazıların bugüne nasıl aktarıldığı, bu yazıların neleri ifade ettiği ve hangi amaçlarla kullanıldığı gibi sorulara yanıt aradığını söyleyebilirim. Örnek olarak Osmanlı döneminde yazılan bazı belgeler, günümüz araştırmacıları tarafından sicilografik bir yöntemle incelenir. Yani, eski yazıları analiz ederken, onları hem tarihsel hem de kültürel açıdan anlamaya çalışırlar.
Eski Belgelerle Nasıl Tanıştım?
Aslında “sicilografi nedir tarihte?” sorusunun cevabını ilk defa, İzmir’deki bir kütüphaneye gittiğimde öğrendim. Hani o tipik kütüphane sessizliğinde, gözlüklerimle (evet, gözlük takıyorum) bir köşede otururken, bir kitabın içine dalmıştım. O sırada iç sesim devreye girdi:
İç Ses: “Haydi bakalım, şimdi de tarih öğreneceğiz. Hadi gir şu sayfalara, belki başına bir şey gelir!”
Bir de baktım, kitabın içinde “Sicilografi ve Osmanlı Devleti” başlıklı bölüm var. Bu başlıkla karşılaşınca, yazıya daldım. Ama tabii, o kadar da ciddi bir şekilde yaklaşmadım. Hani, kütüphanenin o soğuk havası biraz can sıkıcı olsa da, eski yazılarla ilgilenen bir araştırmacı gibi hissettim. O an, o kadar keyifliydim ki, belki de dünyanın en gizemli işini çözüyormuşum gibi hissettim.
Ben: “Sicilografi mi, yani o eski yazılar falan var ya, çok garip. Eski yazılar da ne kadar önemli olabilir ki?”
İç Ses: “Neden olmasın? Kendi tarihine bak, sen ne kadar önemlisindir!”
İşte böyle, bir kitap sayfasına gömüldüm. Sicilografi, gerçekten de eski yazıların, dilin ve şifrelerin arkasındaki mantığı anlamaya çalışıyor.
Osmanlı’dan Günümüze: Sicilografi Nerelerde Kullanılır?
Tabii, sicilografi konusu sadece teorik olarak kalmaz. Gerçekten de bu yazılar, farklı alanlarda karşımıza çıkıyor. Örneğin, Osmanlı dönemine ait bir vakfiye (vakıf kurma belgesi) yazısı ele alalım. Eğer günümüzde biri bu yazıyı okuma şansı bulursa, orada yazılı olan metni anlamak için sicilografik yöntemler kullanılır. Bunu daha anlaşılır kılmak için şöyle örnek verebiliriz:
Sicilografi Olmasa?
Düşünün, 17. yüzyıldan kalma bir yazıyı buluyorsunuz, fakat dil o kadar farklı ki… Okuması bile zor. Burada sicilografi devreye giriyor ve eski yazıları, yeni harflerle birleştiriyor, çözüyor. Yani, basitçe söylemek gerekirse, bu bilim dalı olmasaydı, bazı eski yazıları okumak neredeyse imkansız olurdu.
Ben: “Yani, o zaman, demek ki bir anlamda, eski yazılar benim de okul sınavlarımda olduğu gibi bir ‘şifre’ gibiydi!”
İç Ses: “Evet, tabii ki. Hem de daha karmaşık!”
Sonuç: Eski Yazıların Gizemini Çözmek
Sicilografi aslında tarihe ışık tutan, eski yazıların ve belgelerin çözülmesinde hayati bir öneme sahip. Belki de bana ilginç gelen yanı, bu işin bir tür ‘puzzle çözme’ gibi olması. Bir tür bulmaca, fakat binlerce yıl öncesinden gelen bir bulmaca. Eğer bir gün siz de eski yazılara takılırsanız, belki de “Sicilografi nedir tarihte?” diye sorarsınız. O zaman, bu yazıyı hatırlayın derim!
Sonuçta, bir espri yaparak yola çıkmış olsak da, aslında bu bilim dalı gerçekten tarihteki birçok belgenin günümüze ulaşmasını sağlamış ve geçmişin kapılarını aralamış. Böylece, eski yazıların tarihsel ve kültürel önemini anlamak, geleceğe taşınmalarını sağlamak için çok değerli bir araç olmuş.
Ben: “Bu yazıyı yazarken kendimi tarih profesörü gibi hissettim ama bir yandan da çok eğlendim. Umuyorum, siz de okurken keyif almışsınızdır!”